De kerk van Google
Ik woon in Haren. Van Project X? Ja daar. Daar ben ik lid van de Ontmoetingskerk, een gereformeerd-vrijgemaakte kerkgemeente. We zijn niet de enige kerkgemeente in Haren. Als je googelt op ‘Haren Kerk’ dan vind je zes verschillende kerkgemeenschappen: PKN, Gereformeerd vrijgemaakt, Nieuw-Apostolisch, Nederlands gereformeerd/Christelijk gereformeerd, Rooms-katholiek en Doopsgezind. Zes verschillende kerkgemeenten in een dorp van ongeveer 20.000 inwoners.
Toen ik het zelf intoetste op Google, zag ik ineens iets grappigs. En ik werd er wel blij van. Google laat naast de naam van elke kerk, ook een soort subtitel zien.
Dorpskerk Haren – Hervormde kerk
Rooms-katholieke Kerk – Katholieke kerk
Ontmoetingskerk Haren – Christelijke kerk
Dat vind ik nou leuk. Google toont de wereldwijde mens dat de Ontmoetingskerk in Haren een christelijke kerk is. Geen gereformeerd-vrijgemaakte kerk en ook geen gereformeerde kerk. Nee, een christelijke kerk. En daar word ik blij van. Want we zijn gereformeerd en zelfs vrijgemaakt. Maar de basis ligt in Christus. Ook de Nieuw-Apostolische kerk wordt trouwens aangeduid als ‘christelijke kerk’. En de NGK/CGK De Hoeksteen is simpelweg ‘kerk’.
Het roept bij mij wel de vraag op hoe Google tot deze aanduidingen is gekomen. Waarom wordt de Dorpskerk aangeduid als Hervormd en wordt onze kerk aangeduid als Christelijk? Zijn kerkgemeentes zelf verantwoordelijk voor de manier waarop ze op Google verschijnen? Zoals bedrijven ook zelf kunnen kiezen voor hun manier van adverteren? Dat zou betekenen dat er vanuit onze kerk iemand heeft besloten om ons aan te duiden als een ‘christelijke kerk’. Hulde!
Ik hoor de kritiek al binnenstromen: maar we mogen ons toch best als vrijgemaakte kerk bekend maken? En we mogen toch blij zijn met onze gereformeerde (vrijgemaakte) traditie? Jawel, dat mag best. Ik ben ook met veel plezier lid en de gemeente is mijn thuis. Maar het ‘gereformeerd-vrijgemaakte’ van onze kerk, is niet heilig. Het is niet de kern. Dat zal iedereen moeten toegeven. Toch? En natuurlijk mogen we blij zijn met onze traditie, maar onze traditie heeft ook littekens. Het is niet zo dat wij altijd het braafste jongetje van de klas zijn geweest. Het is van voor mijn tijd, maar de vrijgemaakte reactie op de Open Brief in de jaren ’60, daar word ik bijvoorbeeld niet heel enthousiast van. En daarin ben ik vast niet de enige. We hebben onze eigen traditie en onze eigen vormen en gebruiken die vertrouwd zijn geraakt. Maar deze vormen, vormen niet de kern van ons geloof. Dus nee, ik hoef niet zozeer naar voren te treden met onze gereformeerde traditie.
De Nederlands Gereformeerde Kerk in Haren denkt kennelijk iets soortgelijks, want die staat op Google simpelweg aangeduid als ‘kerk’. Efficiënt en eenvoudig. Maar ook wel een beetje vaag, want voor wie is de kerk bedoeld? Voor christenen, vliegende spaghettimonsters of dikke hamsters? Alles is mogelijk. Dat gaat me dan weer te ver. In die zin is ‘kerk’ mooi kort en bondig, maar wel erg lomp als aanduiding van een verzameling mensen die in God geloven en in navolging van Christus willen leven. Zoals ‘mand’ ook kort en bondig is, maar wel erg lomp als aanduiding van ‘een heel mooi mandje, gemaakt door de firma Tichelaar, dat werd gebruikt op tafel als versiering en fruitmandje’.
Ik ben kennelijk iemand van de middenweg: ik hoef niet zozeer dat gereformeerd-vrijgemaakte op de gevel te hebben, maar simpelweg ‘kerk’ is me weer te zielloos. Christelijk, dat is wat ons bindt. De typeringen zijn ondergeschikt. Misschien moeten we op de synode een soort kerkelijk organogram maken met z’n allen. God als hoofd, in een vierkantje weergegeven. Daaronder alle verschillende kerkelijke stromingen, naast elkaar weergegeven in een rondje. Met als bijschrift: vierkantje: zuiver en onveranderlijk, rondje: onzuiver en aan zeer veel verandering onderhevig.
Grappig hoe jij mij, doordat ik toch wel wat nieuwsgierig van aard ben en jouw blog dus graag lees, toch dwingt om over stukjes kerkgeschiedenis te lezen. Zolang het maar bij deze pasklare happen blijft, is het oké en zal de dominee waar ik vroeger belijdenis bij deed, van verbazing zijn wenkbrauwen ophalen en denken, hoe krijgt hij het wel voor elkaar! Hij begreep mij en accepteerde het, dat ik niks met kerkgeschiedenis te maken wilde hebben en niet op grond van die geschiedenis “Ja!” wilde zeggen tegen Jezus mijn Redder!
Ik ben christen, hier in Nederland hoor ik blijkbaar bij één van de vele gevormde kerken, maar het liefst was er wat mij betreft geen onderscheid, en liepen wij als christenen allemaal achter Jezus aan, als één grote groep mensen. Blijkbaar is het niet zo simpel, en laat jij mijn hersenen toch pijnigen over dingen die blijkbaar belangrijk waren en zijn.
Bedankt Ido, het was mij weer een genoegen:)
Als oudere, wie het conflict tussen de Gereformeerde kerken (vrijgemaakt) en de Nederlands Gereformeerde kerken (door de GKv’ers ooit “buitenverbanders” genoemd) nog helder voor de geest staat, ben ik blij dat er straks (2023?) toch een keuzemogelijkheid minder is. Deze beide kerken hebben namelijk het voornemen om na een scheiding van meer dan 50 jaar weer als één kerk verder te gaan. Samen christen zijn!
Dat plaatje met het ene vierkantje en de rondjes, dat zie ik wel voor me. De naam van een kerk verwijst naar de geschiedenis. Een kerk valt daar niet mee samen. De gereformeerde kerk (vrijgemaakt) waar ik in opgegroeid ben heeft nog dezelfde naam, maar is in vergelijking tot de tijd van de Open Brief onherkenbaar veranderd. Van allemaal hetzelfde moeten geloven naar een grote diversiteit van opvattingen en ervaringen. Daardoor zijn de rondjes ook meer op elkaar gaan lijken, denk ik. Een kunstenaar zou er een mooi organogram van kunnen maken.
Het is fijn om aan te duiden wie je bent en wat mensen kunnen verwachten als ze jou bezoeken. Je geeft mensen mee waar het volgens jou om draait, het is een eerste indruk waarna mensen kunnen inschatten of ze zich thuis zullen gaan voelen tijdens de dienst. Daarom begrijp ik jou punt niet helemaal. Een kerk is toch altijd christelijk. Of moeten moskeeën zichzelf nu ook gaan presenteren als islamitische moskeeën en synagoges zich als joodse synagoges?
Het begrip ‘ Kerkwijzer’, als variant op de ‘Stemwijzer’, blijkt al te bestaan. Maar nog lang niet overal in Nederland.
Zou wel handig zijn zodat ieder kan kiezen/vinden wat bij haar of hem past.
Ook mooi als we dan de keus van die ander respecteren en niet in de eeuwenoude herhaling vallen van ‘verketteren’.
Als de naam van een kerk in veel gevallen vooral verwijst naar de (ontstaans)geschiedenis dan wordt het misschien tijd om deze wat meer toekomstgericht te maken. Ik vermoed (niet gehinderd door een uitgebreide kennis van zaken) dat het gros van de kerkleden, zeker de jongere generaties, in bijvoorbeeld de GKV, NGK en CGK niet kan uitleggen waarop die verdeling precies gebaseerd is. En als de leden zelf zich hier al niet meer bewust van zijn, hoe belangrijk is dat onderscheid dan nog? Iedere kerk die wel voelt voor een wat meer eensgezinde aanpak zou dan kunnen beginnen met ‘Christelijke Kerk’ op zijn gevel te plaatsen of bijvoorbeeld ‘Protestantse Kerk.’ Dat laatste uiteraard in afstemming met de PKN, wellicht dat ze zelf ook mee willen doen. Ook voor de buitenwacht zou een dergelijke eensgezindheid beter uit te leggen zijn en sympathieker overkomen dan het versplinterde beeld dat we nu laten zien. En ja, de realiteit is altijd weerbarstig, maar je moet ergens beginnen.
What’s in a name ?
Ik had een paar decennia geleden ook het idee dat “christelijk” beter zou zijn.
Het voorkomt dat je meteen in een obscuur hokje geduwd wordt zodra je twee of drie voorvoegsels vooraf laat gaan aan het woord kerk. En het zou ook een bredere, toegankelijker en attractiever uitstraling hebben. En het zou ook beter passen : ik voel me eerder een christen dan een vrijgemaakte.
Intussen stel ik me een andere vraag : wat is er eigenlijk nog vrijgemaakt aan de vrijgemaakte kerk ?
Want om ds. Haak maar eens te citeren : ieder doet wat goed is in zijn eigen ogen. Het gezamelijke is opgegeven voor het individuele, zowel in het kerkverband als binnen de gemeente zelf. Als gevolg van een nieuwe hermeneutiek zijn verschillende orthodoxe standpunten van hun sokken gereden en zitten we met een fors gefragmenteerde kerk. De ene gemeente valt niet te onderscheiden van een evangelische kerk, de andere gaat zelfs wat terug in de tijd en scheidt zich af. Ik zie niet zo veel vrijgemaakts meer aan deze kerken, behoudens hun afkomst. Wat onderscheidt de vrijgemaakte kerken nog van de rest ? Wat is hun identiteit nog ?
Doe dan meteen nog maar een stap : zet de hele denominatie maar binnen de PK(N). Het lijkt niet zo veel waarde meer te hebben nog een eigen kerknaam te dragen.
Dus inderdaad, de naam vrijgemaakt is geschiedenis aan het worden.