Paradigmaclash 2.0

Waarom bestaan er zoveel verschillende kerken? Een vraag die elk jaar tijdens jeugdwerk weer terugkomt. Hoe meer ik hierover nadenk en erover lees, hoe meer ik tot de conclusie kom dat het komt omdat we als christenen heel veel niet zeker weten. We geloven stellig, we weten veel, maar we weten ook heel veel niet zeker.

Zo hebben we onder andere verschillende kerken omdat we als christenen geen eenduidig antwoord konden vinden op de volgende vragen:

• Is alles ons uit genade gegeven, of hebben we ook een eigen aandeel?
• Is elke dopeling wedergeboren of zijn we verondersteld wedergeboren?
• En is de veronderstelde wedergeboorte de enige ware leer?
• Geeft de synode de doorslag, of ligt de macht bij de kerkenraad?
• Heeft de slang werkelijk gesproken?

En vooruitlopend op de (zeer nabije) toekomst zou het me niet verbazen als er kerkelijke verschuivingen plaatsvinden omdat we geen eenduidig antwoord kunnen vinden op de volgende vragen:

• Houden we vast aan onze eigen identiteit, of zoeken we toenadering tot datgene waar we vroeger juist afstand van namen?
• Mogen vrouwen leidinggevende functies innemen in de kerk?
• Is er ruimte voor homoseksualiteit in de kerk?

Begrijp me niet verkeerd: veel christenen zullen hun eigen antwoorden op deze vragen wel helder hebben. Sommigen heel stellig, anderen vol twijfel. En er zullen christenen zijn wier mening waarschijnlijk het best verwoord wordt met: “boeie!” Dus het ontbreekt ons niet aan individuele antwoorden. Het ontbreekt aan een gezamenlijk antwoord.

Ik vind het geen groot probleem dat er een gezamenlijk antwoord ontbreekt. Verschillende kerken, rondom verschillende gebruiken en gewoonten: ik zie het probleem niet! We geloven in dezelfde God. Ik binnen de vrijgemaakte kerk, jij binnen de vrije baptisten gemeente en u binnen de christelijk gereformeerde kerk. What’s the problem? En vanuit deze gedachte schrijf ik inmiddels ook al ruim een half jaar mijn blogs: over geloof, zonder kerkelijke muurtjes.

Maar nu komt het: mijn openheid en mijn gebrek aan eenduidig standpunt is voor sommige christenen een big problem. En voor hen is het ook een big problem dat ik het geen big problem vind. Volg je het nog?

Ik hoor denk ik bij een groep christenen die ruimte wil laten voor verschillende visies en verschillende interpretaties binnen het geloofsleven. En er is ook een groep christenen die het geloof beleeft met een principiële stelligheid, waarbij verschil van visie minder makkelijk en soms onmogelijk is.

De eerste groep denkt vanuit interpretatie, beleving en persoonlijk geloof. De tweede groep praat over werkelijkheid, waarheid en kennis. Als er binnen de eerste groep een meningsverschil bestaat, is het daadwerkelijk een verschil van mening over de werkelijkheid. Als er in de tweede groep een meningsverschil bestaat, dan wordt het snel een principieel verschil: de ene werkelijkheid tegenover de andere werkelijkheid.

Ik herken deze twee groepen momenteel heel sterk, vooral binnen de gereformeerde wereld. En ik denk dat het een paradigmaverschil is. Ik schreef in een eerder blog ook over botsingen tussen paradigma’s, dus vandaar dat ik nu kies voor paradigmaclash 2.0.

Paradigm clash: the conflict that occurs when a new set of fundamental assumptions about reality or human knowledge proves incompatible with an established set of such assumptions.

Zaken als de rol van de vrouw, de samenwerking tussen GKv en NGK en de plaats van homoseksualiteit maken het verschil goed zichtbaar. Je ziet een dubbele botsing: (a) mensen hebben hun gebruikelijke eigen mening hierover, maar (b) mensen verschillen ook van mening over het hebben van een verschil van mening. Dat laatste is de paradigm clash: aan de ene kant een groep die denkt vanuit subjectiviteit aan de andere kant een groep die denkt vanuit absolutisme.

En dit is een lastig probleem: het is heel lastig om vanuit je eigen paradigma begrip op te brengen voor de persoon in het andere paradigma. De absoluten verwijten de subjectievelingen dat ze niet meer trouw zijn aan de waarheid. De subjectievelingen verwijten de absoluten een gebrek aan openheid/verdraagzaamheid. En als beide groepen vanuit hun eigen paradigma met de ander in gesprek blijven gaan, is het probleem niet alleen lastig, maar zelfs onoplosbaar. De paradigma’s botsen gewoon!

Hoe gaan we dit dan doen met z’n allen? Hoe gaan beide groepen op elkaar reageren? Kunnen we elkaar te midden van deze clash blijven vasthouden? Ik hoop en bid hard voor een ‘ja’. Ik denk ook dat een ‘ja’ mogelijk is, op zijn minst op het persoonlijk vlak. Hoe? Daarvoor neem ik u mee, 12,5 jaar terug in de tijd:

Onze trouwdag. Een goede, eveneens christelijke, vriend was niet aanwezig tijdens de trouwdienst, maar stond buiten de kerk te wachten tot het einde van de kerkdienst. Pas toen de dienst afgelopen was, kwam hij naar binnen om ons tijdens de receptie te feliciteren. Waarom? Hij kon zich niet vinden in de standpunten van de vrijgemaakte kerk. Dusdanig, dat hij onze vrijgemaakte trouwdienst niet wilde bijwonen. Maar hij wilde ons wel feliciteren. Ik ben lange tijd boos geweest op en teleurgesteld geweest in deze vriend: “Kun je echt niet even je eigen stelligheid opzij zetten? Waar is je verdraagzaamheid?” Pas later drong tot mij door: hij toonde op die dag juist zijn verdraagzaamheid, niet zozeer kerkelijk, maar wel persoonlijk. Hij liet zien dat verschillen in kerkelijke visie niet hoeven te leiden tot persoonlijke afstand. Er was geen kerkelijk bezoek, wel een persoonlijke ontmoeting. En daar ben ik hem dankbaar voor.